احداث نیروگاه‌های صادرات محور توسط بخش غیردولتی
گروه «انرژی» اندیشکده اقتصاد مقاومتی، یک گزارش سیاستی تحت عنوان «احداث نیروگاه‌های صادرات محور توسط بخش غیردولتی» منتشر کرده است.
گزارش سیاستی یکی از انواع تولیدات اندیشکده است که با هدف طرح مختصر و مفید یک مسئله و ارائه پیشنهاد برای حل آن، ویژه تصمیم‌گیران تهیه می‌شود.
در خلاصه مدیریتی این گزارش آمده است:
بررسی وضعیت مصرف برق در منطقه نشان می‌دهد نزدیک به ۱۵ هزارمگاوات نیاز به برق در کشورهای همسایه وجود دارد. ایران با پاسخگویی به بخشی از این نیاز می‌تواند علاوه بر کسب درآمد ارزی، وابستگی متقابل با این کشورها را بیشتر کرده و موجب افزایش قدرت
سیاسی و اقتصادی خود در منطقه شود.
با وجود این به دلیل ناترازی برق در سال‌های اخیر، ایران نتوانسته است به طور کامل به تعهدات صادرات برق خود عمل کند. برای مثال، صادرات برق به عراق در تابستان سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل از آن کاهش یافت و در شهریور ماه تقریبا به صفر رسید. در ایام گرم همان سال، ایران به واردکننده خالص برق تبدیل شد. در واقع روند کلی تبادل برق کشور نشان می‌دهد در ۲ سال گذشته، صادرات برق کاهشی و واردات آن افزایشی بوده است. نتیجه وضع موجود، از دست رفتن بازارهای صادراتی برق ایران و تضعیف دیپلماسی انرژی کشور در منطقه است.
توسعه نیروگاه‌ها در کشور در دهه ۹۰ روند کاهشی داشت. به این ترتیب از سال ۱۳۹۳ حداکثر تقاضای برق از قدرت تأمین شده پیشی گرفت که باعث ایجاد ناترازی برق شد. این ناترازی تا پایان دهه ۹۰ تشدید شد و در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به بیش از ۱۰ هزار مگاوات رسید.
در حال حاضر، میان هزینه‌ها و درآمدهای وزارت نیرو ناترازی وجود دارد و فضای اقتصادی کشور و الگوهای سرمایه‌گذاری فعلی در صنعت برق، چشم‌انداز مناسبی برای سرمایه‌گذاران ترسیم نمی‌کند و فعالان این صنعت را با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. از آنجا که
احداث نیروگاه صرفا برای تامین برق تابستان، صرفه اقتصادی ندارد و ساختار اقتصاد صنعت برق هم بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه فراهم نکرده است، تامین تقاضای برق در اوج بار تابستان در سال‌های آتی با مشکل مواجه خواهد بود و برای دولت هزینه
قابل توجهی خواهد داشت.
این گزارش به ضرورت و الزامات «حفظ و افزایش بازارهای صادراتی برق ایران» در کنار «تامین برق در اوج تقاضای داخل» می‌پردازد و برای این مهم، الگویی مبتنی بر «احداث نیروگاه‌های صادرات محور توسط بخش غیردولتی» پیشنهاد می‌دهد. بر این اساس، پیشنهاد می‌شود «نیروگاه‌های صادرات محور» جدید با استفاده از منابع غیردولتی احداث شود، به طوری که بخشی از این ظرفیت جدید نیروگاهی در ایام اوج بار به داخل فروخته و بخش عمده آن به کشورهای مقصد صادر شود. مزایای اصلی این پیشنهاد عبارتند از:
•حفظ و افزایش بازارهای صادراتی کشور از طریق تکمیل ظرفیت خالی خطوط برق صادراتی ایران و افزایش ظرفیت خطوط صادراتی
•کاهش ناترازی تولید و نیاز مصرف برق در اوج بار شبکه
•افزایش جذابیت‌های سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در صنعت برق
•کمک به تامین ارز مورد نیاز کشور
این پیشنهادها دو هدف اصلی «کمک به تامین تقاضای برق در ایام اوج بار داخلی» و «حفظ و توسعه بازارهای صادراتی برق کشور» را دنبال می‌کند که بر همین اساس، دو الگوی فروش قابل ترسیم است؛ یک الگو تفکیک هر سال به دو بازه اوج بار و غیر اوج بار است که در دوران اوج بار، برق نیروگاه کامل به داخل فروخته می‌شود و در سایر دوران کامل صادر می‌شود. در الگوی دوم، بخشی از برق تولیدی (با نسبت مشخص در سال) صادر و بخش دیگر به داخل فروخته می‌شود.
این پیشنهاد در ۳ بسته قابلیت پیاده‌سازی دارد:
•بسته اول به نیروگاه‌های پایه گازسوز مربوط می‌شود که چالش اصلی آن تامین پایدار گاز طبیعی و نرخ آن است.
•بسته دوم به نیروگاه‌های زغالسنگ‌سوز مربوط است که نبود فناوری و انتقال آن به کشور چالش‌برانگیز و البته قیمت تمام شده استخراج زغالسنگ و وضعیت معادن آن مهم است.
•بسته سوم به نیروگاه‌های تجدیدپذیر مربوط می‌شود که نکات فنی و الگوی فروش خاص خود را می‌طلبد.
چالش‌ها و راهکارهای پیاده‌سازی هر بسته، به صورت تفصیلی در گزارش شرح داده شده است.
