ارزیابی طرح‌های پتروشیمی منطقه دنا از منظر مکان یابی
گروه «انرژی» اندیشکده اقتصاد مقاومتی، یک گزارش سیاستی تحت عنوان «ارزیابی طرح‌های پتروشیمی منطقه دنا از منظر مکان یابی» منتشر کرده است. در این گزارش چالش های مکان یابی نامناسب این طرح ها مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادهایی مبتنی بر آن ارائه شده است.
گزارش سیاستی یکی از انواع تولیدات اندیشکده است که با هدف طرح مختصر و مفید یک مسئله و ارائه پیشنهاد برای حل آن، ویژه تصمیم‌گیران تهیه می‌شود.
در خلاصه مدیریتی این گزارش آمده است:
بررسی طرح‌های متوقف و نیمه‌تمام صنعت پتروشیمی کشور نشان می‌دهد با وجود سرمایه‌گذاری بسیار خوب در بخش‌های مختلف این صنعت و پیشرفت مناسب بسیاری از پروژه‌ها، برخی طرح‌های پتروشیمی تعریف شده طی سال‌های گذشته، پیشرفت فیزیکی اندکی داشته است. این طرح‌ها که عمدتا در شهرهای مرکزی ایران و دور از مناطق ویژه پتروشیمی (هاب‌های پتروشیمی) تعریف شده‌‌اند، به دلایلی از جمله عدم تامین مالی، چالش در تامین تجهیزات و دانش فنی، نبود بازار مناسب داخلی و خارجی، عدم صرفه اقتصادی برخی طرح‌ها و مکان‌یابی نامناسب، در حال حاضر در وضعیت مناسبی قرار ندارند و عمدتا از مرحله تسطیح زمین و حصارکشی فراتر نرفته‌اند.
از مهمترین چالش‌هایی که مانع احداث این طرح‌ها شده و ریشه دیگر مشکلات مذکور می‌باشد، «مکان‌یابی نامناسب» است. این مسئله به قدری جدی است که حتی با فرض تکمیل و آغاز بهره‌برداری از این طرح‌ها، باعث خواهد شد این طرح‌ها متوقف شوند یا با ظرفیتی کمتر از ظرفیت تعریف‌شده فعالیت کنند.
یکی از طرح‌هایی که طی سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ تعریف شد، طرح های پتروشیمی منطقه دنا بوده است. این طرح که به عنوان فاز سوم طرح خط لوله اتیلن غرب شناخته می‌شود، شامل ۵۵۷ کیلومتر خط لوله با متوسط قطر ۹.۵ اینچ به ارزش تقریبی ۷۵ میلیون دلار، ۱ طرح الفین به ارزش ۵۷۰ میلیون دلار و ۴ طرح پتروشیمی پلی‌اتیلن مجموعا به ارزش ۱۷۹۵ میلیون دلار است. بنابراین منابعی نزدیک به ۳ میلیارد دلار برای تکمیل آن مورد نیاز است. با وجود این، به دلیل مکان‌یابی نامناسب از جمله دوری از منابع خوراک و حضور در مناطق کم آب، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی میلی به سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها ندارند و آینده خوبی برای آنها متصور نیست.
طرح‌های پتروشیمی این منطقه با تولید پلی‌اتیلن سنگین و سبک خطی، به عنوان واحدهای پایه (مادر) صنعت پتروشیمی شناخته می‌شوند و به طور معمول باید در مناطق ویژه احداث شوند. علاوه بر این، تعریف این واحدها در مناطق دور از خوراک، باعث نیاز به احداث خط لوله شده و هزینه سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر لازم است که واحدهای بالادست صنعت پتروشیمی به دلیل نیاز به آب پایدار، در سواحل کشور احداث شود. عدم توجه به این مسئله سبب بروز مشکلاتی در تامین آب برای این واحدها و همچنین مسائل محیط زیستی خواهد شد. به دلیل دوری این واحدها از دریا، بیشتر این طرح‌ها در صورت احداث، آب مورد نیاز خود را از طریق منابع آب زیرزمینی تامین خواهند کرد. این در حالی است که بررسی محل احداث این پتروشیمی‌ها نشان می‌دهد این مناطق طی سال‌های گذشته، عمدتا با مشکل بحران آب و خشکسالی مواجه بوده اند.
از میان ۵ طرح پتروشیمی این منطقه، به جز پتروشیمی الفین گچساران که به پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد رسیده است، سایر طرح‌ها با پیشرفت فیزیکی کمتر از ۱۰ درصد، عملا به عنوان طرح‌های متوقف صنعت پتروشیمی ایران شناخته می‌شوند. از این رو با توجه به برنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران برای تعیین تکلیف ۵۵ طرح نیمه‌تمام این صنعت، ضروری‌است این شرکت با همکاری وزارت نفت و سازمان محیط زیست، با توجه به شرایط منطقه دنا و چالش‌های محیط زیستی پیش‌رو، مجوز ۴ طرح پلی‌اتیلن این منطقه (اعم از مجوز خوراک، مجوز محیط زیست و …) را باطل کرده و به طور مشخص، این طرح ها عبارت از پتروشیمی ممسنی، پتروشیمی دهدشت، پتروشیمی بروجن، پتروشیمی کازرون را متوقف نمایند.
همچنین پیشنهاد می‌شود شرکت ملی صنایع پتروشیمی و سرمایه‌گذار این طرح‌ها سناریوهای پیشنهادی جایگزین طرح فعلی خط لوله اتیلن دنا شامل «سوآپ اتیلن تولیدی پتروشیمی گچساران در منطقه ویژه ماهشهر با تاکید بر صادرات اتیلن»، «سوآپ اتیلن تولیدی پتروشیمی گچساران در منطقه ویژه ماهشهر با تاکید بر احداث واحدهای پایین‌دست اتیلن»، «سوآپ اتیلن تولیدی پتروشیمی گچساران در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس عسلویه با تاکید بر صادرات اتیلن» و «سوآپ اتیلن تولیدی پتروشیمی گچساران در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس عسلویه با تاکید بر احداث واحدهای پایین‌دست اتیلن» را در تعریف طرح جدید جایگزین، مدنظر قرار دهد.
