تجارت ایران با اتحادیه اروپا؛ رهیافت‌های سیاستی
گروه «تولید و تجارت» اندیشکده اقتصاد مقاومتی، یک گزارش سیاستی تحت عنوان «تجارت ایران با اتحادیه اروپا؛ رهیافت‌های سیاستی» منتشر کرده است.
گزارش سیاستی یکی از انواع تولیدات اندیشکده است که با هدف طرح مختصر و مفید یک مسئله و ارائه پیشنهاد برای حل آن، ویژه تصمیم‌گیران تهیه می‌شود.
در خلاصه مدیریتی این گزارش آمده است:
اتحادیه اروپا مجموعه‌ای از ۲۸ کشور اروپایی است که در قالب یک نهاد چند ملیتی متحد شده‌اند. جمعیت ساکن در این منطقه برابر ۵۱۲ میلیون نفر است که از این لحاظ پس از چین و هند، با اختلاف زیاد در جایگاه سوم جهان قرار دارد. این اتحادیه پایین‌تر از آمریکا و بالاتر از چین، دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان بر اساس تولید ناخالص داخلی به حساب می‌آید. اتحادیه اروپا به لحاظ صادرات پس از چین و به لحاظ واردات پس از آمریکا جایگاه دوم را در جهان دارد.
اعضای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۰.۳ میلیارد دلار به ایران صادرات داشته‌اند؛ آلمان، ایتالیا و فرانسه در رتبه‌های نخست صادرات به ایران قرار دارند. ایران نیز در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۱.۳ میلیارد دلار کالا به اعضای اتحادیه اروپا صادر کرده است؛ ایتالیا، اسپانیا و فرانسه مقاصد اصلی صادرات ایران بوده‌اند.
کشورهای اروپایی سهمی ۲۳ درصدی از واردات ایران داشته‌اند و در مقابل سهم آنها از کل صادرات و صادرات غیرنفتی ایران به ترتیب حدود ۱۷ و ۳ درصد بوده است. نفت خام بیش از ۹.۸ میلیارد دلار از صادرات ایران به کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص داده بود؛ اما در سال جاری میلادی به دلیل تحریم‌ها، صادرات نفتی ایران به اتحادیه اروپا به صفر رسیده است و بنابراین انتظار می رود میزان کل صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ به کمتر از ۱ میلیارد دلار کاهش یابد.
محصولات غیرنفتی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا شامل محصولات کشاورزی و مواد اولیه صنایع می‌شود که به راحتی امکان صادرات آنها به دیگر کشورهای جهان وجود دارد؛ چرا که میزان صادرات ایران به اتحادیه اروپا در این محصولات به مراتب کمتر از میزان کل صادرات ایران است. همچنین در خصوص بسیاری از کالاهای وارداتی از کشورهای اروپایی، امکان ساخت داخل محصولات و یا واردات آن از دیگر کشورهای جهان فراهم است.
علاوه بر این، کشورهای اروپایی سهم قابل توجهی در واسطه‌گری واردات محصولات اساسی بخش کشاورزی ایران از جمله ذرت، دانه سویا، جو و دانه‌های روغنی دارند؛ که لازم است نقش آنها در این زمینه کاهش یابد و ایران به طور مستقیم این قبیل کالاها را از کشورهای هدف وارد نماید. در بسیاری از بخش‌ها از جمله محصولات دارویی، محصولات شیمیایی، محصولات فولادی و محصولات پلاستیکی نیز ایران کالاهای اولیه و کم‌فرآوری شده را به کشورهای اروپایی با قیمت ناچیز صادر می‌کند و در مقابل، محصولات فرآوری شده و نهایی را با قیمت‌هایی به مراتب بالاتر، از این کشورها وارد می‌نماید؛ که لازم است در این زمینه نیز تجدیدنظر صورت پذیرد.
در مجموع باید گفت که تجارت دوجانبه میان ایران و اتحادیه اروپا، علاوه بر اینکه حجم قابل توجهی ندارد، بیش از آنکه به واقعیت‌های اقتصادی وابسته باشد، شدیدا از روابط سیاسی متأثر بوده است. در آینده نیز نمی‌توان صرفا با نگاه اقتصادی به رابطه با کشورهای اروپایی امیدوار بود؛ در واقع به نظر نمی‌رسد اتحادیه اروپا مایل به توسعه واردات و در کل تجارت خود با ایران باشد و این مهمترین مانعی است که از منظر سیاسی، بر روابطه ایران و اروپا سایه افکنده است. لذا ضروریست جمهوری اسلامی ایران، در تجارت با کشورهای این اتحادیه تجدیدنظر نموده و نظام تجاری خود را بر اساس تصمیمی که در این زمینه اتخاذ می‌کند، بازطراحی نماید.
