معنای دقیق هدایت نقدینگی – محمد امینی رعیا

دسته: یادداشت اندیشه‌ورزان تاریخ: ۲۷ دی ۱۳۹۷ کدمطلب: ۱۴۸۷

هدایت نقدینگی واژه ای است که اخیرا در محافل مختلف سیاسی و کارشناسی، در خصوص امکانپذیری آن بحث می شود.

افرادی که این واژه را به کار می برند، معتقدند این امکان وجود دارد تا نقدینگی موجود در جامعه که در حال حاضر حدود ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومان است، به سمت بخش های مولد اقتصادی جهت دهی شود و از آثار نامطلوب و مخرّب آن به ویژه در شرایط نابسامان اقتصادی، جلوگیری به عمل آید.

در مقابل عده ای معتقدند واژه هدایت نقدینگی درست نبوده و اصولا هدایت نقدینگی موجود امکانپذیر نیست؛ به عقیده ایشان، هدایت نقدینگی تنها در خصوص خلق پول و پول جدید معنی پیدا می کند.

معنای دقیق «هدایت نقدینگی» در اقتصاد

نقدینگی به صورت سپرده در حساب های بانکی وجود دارد. لذا هیچ گاه سپرده از بانک و حساب های بانکی خارج نمی شود، بلکه از یک حساب به حساب دیگر منتقل می گردد. بر این اساس، هدایت نقدینگی به چند شکل امکانپذیر بوده و چند معنای و گونه مختلف دارد که در ادامه تشریح شده است.

تغییر ترکیب سپرده های بانکی: فرض کنید بخشی از جامعه که حساب های کوتاه مدت بانکی دارند و بابت آن سود می گیرند، در عین حال که می توانند منابع حساب خود در هر بخش دیگری سرمایه گذاری و هزینه کنند، این امکان را پیدا نمایند که با سودی قابل توجه، سپرده کوتاه مدت خود را به سپرده بلندمدت تبدیل نمایند.

در این شرایط، امکان جابجایی نقدینگی برای افراد کاهش یافته و در واقع سرعت گردش پول غیربهینه کاهش می یابد؛ چرا که فردی که تا پیش از این می توانسته پول خود را بلافاصله صرف سرمایه گذاری در بورس، خرید سکه و طلا و … نماید، حال دیگر این امکان را به راحتی ندارد. در نتیجه ایجاد امکان سپرده گذاری بلندمدت، یک نوع از هدایت نقدینگی موجود است که با تغییر ترکیب سپرده ها رخ می دهد و در نهایت به کاهش گردش غیربهینه پول می انجامد.

تغییر ترکیب دارندگان دارایی: فرض کنید تعداد قابل توجهی سوداگر و ملّاک در بازار مسکن وجود دارد که کار اصلی آنها، خرید زمین و ملک و فروش آن پس از یک مدت است تا از این طریق سود کسب نمایند. حال در صورتی که با وضع مالیات بر عایدی سرمایه، این افراد ملزم گردند در خرید و فروش خانه های غیراصلی خود مالیات بپردازند، دیگر این بازار برایشان سودده نخواهد بود؛ لذا املاک خود را عرضه می کنند تا از بازار خارج شوند.

در این شرایط، افراد صاحب نقدینگی و متقاضی خرید مسکن اول که مشمول مالیات نمی شوند، وارد این بازار می شوند. در محل سپرده های بانکی، سپرده متقاضیان مسکن اول به ملّاکان منتقل شده و این افراد، به دنبال محل دیگری برای کسب سود می روند؛ در صورتی که طبق مثال اول، سپرده های بلندمدت جذابیت داشته باشد، این منابع به آن حساب ها منتقل می شود. بنابراین این حالت نیز یک نوع هدایت نقدینگی است که طی آن ترکیب دارندگان دارایی تغییر یافته و عادلانه تر شده و سرعت گردش غیربهینه پول نیز کاهش می یابد.

تغییر ترکیب سرمایه گذاری ها: فرض کنید علاوه بر سپرده گذاری بلندمدت که در دو مثال قبلی امکان آن وجود داشت، این امکان برای صاحبان سپرده های کوتاه مدت ایجاد شود که منابع خود را از طریق صندوق پروژه یا سازوکارهای دیگر، در پروژه های کلان سرمایه گذاری نموده و از سود آن بهره ببرند. در این شرایط، گردش پول در اقتصاد یک مرحله بهینه می شود و صرف اقدامات مفید می گردد. در واقع با انتقال سپرده از حسابی که می توانست خود به منجر به نوسان شود، به حسابی که امکان استفاده کوتاه مدت از آن وجود ندارد، مصرف نقدینگی یک پله بهینه تر می شود.

هرچند نقدینگی در این حالت از حساب فرد به حساب صاحب شرکت می رود؛ اما وی می تواند با خرید کالای مورد نیاز از محل نقدینگی، پروژه را تکمیل نموده و ضمن اشتغال زایی، درآمد بیافریند.

بهینه سازی گردش پول مفهوم هدایت نقدینگی

شاید این بیان که نقدینگی موجود، امکان برداشتن از جایی و بردن به جایی دیگر ندارد، درست باشد، اما امکان هدایت و بهینه سازی گردش پول موجود در اقتصاد که همان «هدایت نقدینگی» است، وجود دارد؛ بدون اینکه نیاز به خلق پول جدید وجود داشته باشد.

در ۳ گونه فوق، هیچ تسهیلات جدیدی ارائه نشده است و لذا خلق پول جدید هم رخ نداده است. بنابراین هدایت نقدینگی امکانپذیر است و و معنای دقیق آن، بهینه سازی گردش پول موجود در اقتصاد است. لذا می توان با سیاست هایی، از سرعت مازاد و گردش غیرمولد پول موجود کاست و این گردش را بهینه نمود تا منجر به رشد اقتصاد و کاهش فعالیت های مخرّب گردد.